VRT gaat bewust om met onpartijdigheid

In het publieke debat gaan er wel eens stemmen op dat de VRT op een partijdige manier zou handelen of haar aanbod kleuren. Om dat na te gaan, gaf de VRT-Studiedienst, op vraag van haar Raad van Bestuur, de opdracht voor drie onafhankelijke onderzoeken over onpartijdigheid: een bij academische experts (UA), een bij Vlaamse opiniemakers (VUB) en een bij de mediagebruikers (Why5). De drie onderzoeken kwamen tot gemeenschappelijke conclusies.

Om 'onpartijdigheid' te kunnen toetsen aan de realiteit, werd aan academische experten gevraagd een definitie van het begrip te formuleren:

'Bewust en verantwoord omgaan met alle opinies in de Vlaamse publieke ruimte door deze de nodige context te geven en hen het nodige gewicht toe te kennen.'

(Prof. Dr. Hilde Van den Bulck (UA), Prof. Dr. Jan De Groof (UA), Prof. Dr. Nico Van Eijk (UVA), Prof. Dr. Johan Braeckman (UGent), Prof. Dr. Lieven Boeven (KULeuven), Koen Debackere (KULeuven))

Positieve evaluatie
De openbare omroep wordt inzake onpartijdigheid in het algemeen positief geëvalueerd. Experts, mediagebruikers en opiniemakers vinden dat de VRT structureel goed omgaat met onpartijdigheid en dat ze daar ook de nodige inspanningen voor doet. Ze vinden ook dat de VRT diverse opinies aan bod laat komen en geen enkele mening bewust negeert. Er wordt ook geconcludeerd dat de VRT aanhoudend moeite doet om duiding en context te geven waar het kan en nodig is, en dat zij dat meestal ook goed doet.

Luc Van den Brande, Voorzitter Raad Van Bestuur VRT: 'Op alle belangrijke nieuwsmomenten kiest de Vlaming voor de VRT. Dat bewijst het vertrouwen in de openbare omroep en zijn berichtgeving. Niettemin zijn er ook kritische geluiden. Die wijzen op een hoge betrokkenheid en moeten we ook ter harte nemen. Vandaar dat we als Raad van Bestuur de opdracht hebben gegeven om een extern onderzoek te laten doorvoeren over de onpartijdigheid van de VRT. Die blijkt nu over het algemeen goed tot zeer goed gerespecteerd te worden. Dat neemt niet weg dat onpartijdigheid ook een werkwoord is en dat onze redacties op dat gebied voldoende zelfkritisch moeten blijven.'

De VRT gaat dus bewust om met onpartijdigheid, maar dat betekent niet dat er geen aandachtspunten zijn. Uit de diverse onderzoeken bleek dat er verschillende aandachtspunten blijven om de onpartijdigheid te garanderen:

Bewust omgaan met onpartijdigheid
De VRT moet er naar streven om bewust om te gaan met de partijdigheid van alle betrokkenen (gasten, geïnterviewde personen, …), door voldoende diversiteit in de redacties in te bouwen en door regelmatig te reflecteren over (on)partijdigheid in concrete gevallen. Ook is voorzichtigheid geboden bij het brengen van persoonlijke meningen. Verwarring tussen de persoon en de functie van een medewerker moet vermeden worden. Het posten van persoonlijke meningen op de sociale media bijvoorbeeld kan verwarring veroorzaken en onpartijdigheid vertroebelen.

Alle opinies aan bod laten komen
Er wordt van de VRT niet verwacht dat zij enkel de spreekbuis is van 'de maatschappelijke consensus'. Alle opinies, ook de extreme, kunnen bij de omroep aan bod komen. Maar bij controversiële onderwerpen en stellingen hoort er voldoende duiding te zijn. Aandacht hebben voor alle opinies betekent ook dat woord-wederwoord geen absolute garantie is op onpartijdigheid, omdat over een onderwerp doorgaans meer dan twee (tegengestelde) meningen bestaan. Voorzichtigheid is trouwens ook geboden als de mening van de man-in-de-straat aan bod komt: het is niet verantwoord om hem/haar voor te stellen als “de” vertegenwoordiger van 'de' publieke opinie.

Context en gewicht bieden
Omdat ook experts niet onpartijdig zijn, is het belangrijk om een brede waaiervan experts aan bod te laten komen. Die experts worden in uitzendingen en online ook correct en voldoende gesitueerd en geïntroduceerd. Als bovendien een VRT-journalist als expert wordt opgevoerd, moet ook aangegeven worden op basis waarvan hij expertise heeft.

Een mediagebruiker kan ook (zeker online) het gewicht van een bepaalde boodschap pas correct inschatten als het onderscheid tussen feiten en duiding duidelijk wordt gemaakt. De feiten zelf moeten uiteraard correct zijn. Fact-checking is dus van essentieel belang

Acties
Omdat de VRT vindt dat de aandacht voor onpartijdigheid scherp moet blijven, startte ze een nieuw onpartijdigheidstraject, bij VRT-Nieuws en ook bij andere programma's. Er zijn '10 richtlijnen over  onpartijdigheid' opgesteld en verspreid onder de medewerkers en er worden infosessies georganiseerd. Daarnaast screent de VRT steekproefgewijs een aantal programma's op de diverse dimensies van onpartijdigheid.

Als concrete werkpunten wil de VRT de eerstkomende tijd de variatie aan gasten in de verschillende programma’s verhogen, het onderscheid tussen informatieberichten en opiniestukken op Deredactie.be nog meer verduidelijken en de schrijvers van opinies meer situeren.